Voorzitter, college, leden van de gemeenteraad en overige belangstellenden
De begroting 2025 van de gemeente Houten geeft een inkijk in de financiële plannen en ambities voor het komende jaar, in het licht van diverse uitdagingen.
Hoewel de begroting 2025 zelf sluitend is, dreigt een tekort in de jaren daarna, met name in 2026 (het zogenaamde "ravijnjaar"). Dalende inkomsten, onder andere door herijking van het gemeentefonds, en stijgende kosten, met name in de jeugdzorg, dragen bij aan dit probleem.
Om het tekort aan te pakken en de begroting structureel sluitend te maken, zijn bezuinigingen noodzakelijk. De "Ronde van Houten", een participatietraject, is gestart om samen met inwoners, organisaties en bedrijven te zoeken naar bezuinigingsmogelijkheden. Het "Houtens Begrotingsadvies", voortkomend uit de Ronde van Houten, weegt zwaar mee in de voorbereiding van de noodzakelijke bezuinigingen. Dit zal in aanloop naar de perspectiefnota de komende periode veel van het college en van ons als gemeenteraad vragen.
Ondanks de financiële uitdagingen, blijven de ambities uit het Collegeprogramma 2022-2026 leidend. Ik noem u een aantal.
Woningbouw blijft een topprioriteit, met een focus op het plannen en realiseren van diverse bouwprojecten, zowel binnen (Centrum - Molenzoom - Koppeling) als buiten de Rondweg (Houten Oost en ook buitengebied). Betaalbare en passende woningen krijgen hierbij speciale aandacht overeenkomstig de Woonvisie 2021-2030.
Sociale kracht is een belangrijk thema, met programma's gericht op jeugd, nabuurschap, ondersteuning van ouderen en het bevorderen van mentale en fysieke gezondheid. Dat betekent dus onder meer ook dat onze inwoners moet kunnen wonen en werken in een prettige, schone en (sociaal) veilige leefomgeving.
Duurzaamheid is een speerpunt, met plannen voor energietransitie, circulariteit, behoud van landschap en recreatiemogelijkheden. Overigens is wel sprake van een zorg rondom de netcongestie waarvoor oplossingen nodig zijn. Ook kleinverbruikersaansluitingen (woningen) zullen hiermee op termijn worden geconfronteerd.
Het programma "Goede bereikbaarheid" schetst een ambitieus plan om de mobiliteit in Houten te verbeteren en te verduurzamen. De focus ligt op het behouden van de status van Houten als fietsstad, het stimuleren van duurzame vervoersvormen en het waarborgen van een goed functionerende weginfrastructuur en parkeergelegenheid. Voor wat betreft parkeren wordt in de begroting aangegeven dat geen betaald parkeren ingevoerd wordt op parkeerplekken in de openbare ruimte. De VVD is blij met de doelstelling dat er voldoende parkeergelegenheid voor de inwoners in hun buurt én in de centrumgebieden moet zijn. De ambitie om verkeersveiligheid op een hoog niveau houden en waar mogelijk op basis van een risicogestuurde aanpak verder te verbeteren is prima. Wat ik echter niet teruglees in de voornemens is het plan van de wethouder om te onderzoeken of een tijdelijk verbod in de meest drukke weekenden van het motorseizoen mogelijk is. We zullen hier binnenkort in deze raad een besluit over nemen. Het feit dat ik dit al noem geeft al aan hoe we als VVD in de wedstrijd zullen zitten. We zijn niet zo van verbieden maar meer van handhaven.
Het college streeft naar een veilige gemeente waar inwoners zich veilig voelen, criminaliteit en overlast beperkt blijven, en de alertheid, weerbaarheid en zelfredzaamheid van inwoners wordt versterkt. De missie is helder: "Een veilige gemeente, een gezamenlijke verantwoordelijkheid". Het programma Integrale Veiligheid is opgedeeld in vijf veiligheidsvelden elk specifieke thema's. De daarmee samenhangende indicatoren wijzen er op dat het college zich richt op gelijkblijvende waarden van de verschillende maatschappelijke effecten. Gelet op de geformuleerde visie zou ik een hogere ambitie verwachten. Kan het college uitleggen waarom het streefniveau niet omhoog kan?
Organisatie en Bedrijfsvoering vraagt aandacht, met name voor de interne organisatie, met een focus op het versterken van de bedrijfsvoering en het creëren van een wendbare en weerbare organisatie. Investeringen in ICT-dienstverlening, informatiehuishouding en verbetering van werkprocessen zijn gepland. Training en opleiding van medewerkers worden gestimuleerd om vakbekwaamheid en (persoonlijke) ontwikkeling te bevorderen. Alles bedoeld om straks over een volwassen en professionele organisatie te beschikken die ten dienste staat van onze inwoners.
De gemeente zet in op samenwerking langs de weg van Verbonden Partijen en werkt samen met diverse partners, waaronder maatschappelijke organisaties, inwoners en regionale samenwerkingsverbanden zoals U10. De begroting besteedt aandacht aan de rol van verbonden partijen, zoals de GGD Regio Utrecht (GGDrU), Recreatieschap Stichtse Groenlanden, Veiligheidsregio Utrecht (VRU) en Werk en Inkomen Lekstroom (WIL). Deze samenwerking is van belang voor het realiseren van diverse doelstellingen, zoals het bevorderen van de publieke gezondheid, het beheren van recreatievoorzieningen, het garanderen van veiligheid en het bieden van ondersteuning bij werk en inkomen.In lijn met de Wet open overheid (Woo) besteedt de begroting aandacht aan actieve openbaarmaking, passieve openbaarmaking en verbetering van de informatiehuishouding. Dit is een verantwoordelijkheid in het kader van Openbaarheid en Transparantie en naar mijn mening randvoorwaardelijk voor het vertrouwen in de (lokale) overheid.
De begroting benoemt diverse financiële risico's, waaronder de onzekerheid rondom de hervormingsagenda jeugdhulpstelsel, mogelijke tegenvallende inkomsten uit bouwleges, cyberaanvallen en de stikstofproblematiek. Daarentegen is er een solide risicobuffer voor grondexploitaties en het weerstandsvermogen van de gemeente wordt als "uitstekend" gekwalificeerd, wat enige bescherming biedt tegen deze risico's.
Even over onze uitstekende financiële positie. Ik sprak zojuist over het dreigende tekort in de komende jaren en de noodzakelijke bezuinigingen. De financiële positie is vooral toe te rekenen aan onze reserves. Het vrij besteedbare deel van de algemene reserve bedraagt naar verwachting op 1 januari 2025 bijna €11 miljoen. Aan dit vrije deel van de algemene reserve stelt de provincie (als toezichthouder) een minimumomvang van €2,5 miljoen. De omvang van onze algemene reserve ligt dus bijna €8,5 miljoen boven de minimumnorm en voldoet daarmee ruim aan deze norm. Het is bekend dat deze reserves niet of slechts beperkt ingezet mogen worden voor structurele kosten. Toch wil ik dit college uitdagen om met een creatieve blik te zoeken naar meer mogelijkheden om met incidentele investeringen lagere meerjarige kosten te bewerkstelligen en daarmee de omvang van de bezuinigingen te verkleinen. Graag een reactie van de wethouder hierop.
Voorzitter, mijn conclusie is dat de begroting 2025 van de gemeente Houten een beeld schetst van ambitie en pragmatisme. Enerzijds streeft de gemeente naar het realiseren van diverse doelstellingen op gebied van woningbouw, sociale kracht, duurzaamheid en inwonerparticipatie. Anderzijds erkent de begroting de financiële uitdagingen en de noodzaak tot bezuinigingen. De komende jaren zullen cruciaal zijn voor het waarborgen van de financiële stabiliteit op lange termijn, zonder onze ambities uit het oog te verliezen.
Ik sluit af met een woord van dank aan het college en waardering voor de ambtelijke organisatie voor al hun werk en inzet om deze sluitende begroting op te stellen passend bij de geformuleerde ambities.